Kopalnia diamentów

Russel H. Conwell, korespondent amerykański, wygłosił wykład pod powyższym tytułem ponad 6.000 razy w latach 1877 – 1925. Po jego publikacji stał się on klasyką literatury inspirującej Gdy słyszałam ten wykład po raz pierwszy zrozumiałam dlaczego.

W tym wykładzie Conwell opowiada o życiu perskiego farmera Ali Hafeda. Któregoś dnia Hafed sprzedał swoją farmę, odszedł od rodziny i udał się w podroż dookoła świata w poszukiwaniu bogactwa. Szukał wszędzie diamentów, których pożądał tak bardzo. W końcu, po wielu latach tułaczki, samotny i bezdomny, w desperacji targnął się na własne życie. To poszukiwanie bogactwa go zabiło. W międzyczasie, farmer, który kupił ziemię od Hafeda był teraz wdzięczny za każde źdźbło trawy, które teraz do niego należało i wlewał miłość i ciężką pracę w swoją nowo-nabytą posiadłość. Każdego wieczora, jedząc owoce swojej ciężkiej pracy przy wspólnym stole ze swoją rodziną cieszył się tym co ma. Był zadowolony z życia. Któregoś dnia zrobił zdumiewające odkrycie. W opuszczonym przez Ali Hafeda ogrodzie odnalazł kopalnię diamentów. Prosty farmer miał bogactwo przekraczające jego najśmielsze oczekiwania!

Conwell używał tej przypowieści, aby przekazać cudowne i niezwykłe posłanie: w każdym z nas jest źródło obfitości i są ziarna wielkości. Na każdego z nas czeka osobiste marzenie. Czeka abyśmy je odkryli i zrealizowali. Jeżeli pielęgnujemy swoje marzenia oraz inwestujemy miłość, twórczą energię, upór i pasję w siebie samych, to osiągniemy autentyczny sukces.

Gdzie jest twoja kopalnia diamentów? Jeżeli mógłbyś/mogłabyś robić co tylko sobie zażyczysz – co by to było? Tak! Właśnie to! To, co w tej chwili wydaje Ci się zupełnie niemożliwe! Czy otworzyłabyś sklep, czy poświęciłbyś więcej czasu rodzinie, czy zaprojektowałabyś sukienkę wieczorową, czy zbudowałbyś wioskę ekologiczną, czy napisałabyś scenariusz filmowy lub książkę, która zmieni ludzkie życia?

W każdym z nas czeka kopalnia diamentów. Czeka aż ją odkryjemy, otoczymy opieką i zaczniemy kopać. Wszyscy mamy miejsce, od którego możemy zacząć. Puść wodze swojej wyobraźni, bo to ona zawiera matrycę twojej duszy na spełnione życie. Na wybranej przez siebie ścieżce życia zorientujesz się, że sukces, autentyczne szczęście, finansowe zabezpieczenie i spełnienie są tak blisko jak twój ogród. Mam nadzieję, że już jesteś bliżej swojej Kopalni Diamentów.

„Jesteśmy tym, co robimy najczęściej. Doskonałość nie jest zatem uczynkiem, ale zwyczajem.”

„Są tylko dwa sposoby na życie. Jeden to życie tak, jakby nic nie było cudem. Drugi to życie tak, jakby wszystko było cudem.”

Albert Einstein

With love

Ewa Foley, fragment książki POWIEDZ ŻYCIU TAK

ZWIERCIADAŁO listopad 2014. Temat miesiąca: Gdy dzieci odchodzą. Renata Arendt-Dziurdzikowska, wywiad z Ewą Foley.

Ewa Foley: „Mamy zobowiązanie wobec tych, którzy odeszli, żeby odbyć żałobę, a potem żyć swoim pełnym życiem. Ja takiego wyboru dokonałam. I dokonuję go codziennie. Mój syn żył AŻ 27 lat. Codziennie za to dziękuję.”

Ewa Foley:- Spotkanie ze mną często wydobywa w innych matkach głęboko skrywany, tłumiony lęk o swoje dziecko: „A co będzie, jeśli jej/jemu też coś się stanie?” Lęk ogromny, największy.

– Nie jesteśmy pewni dnia ani godziny. Twój syn zginął nagle.

– Wiesz, od pięciu lat prowadzę otwartą grupę wsparcia dla matek, które straciły dorosłe dzieci. Każda kobieta, która przychodzi do nas, mówi to samo: „Byłam otoczona ludźmi, teraz zrobiło się pusto.” „Znajomi mnie unikają, jakbym była trędowata.” Ludzie nie wiedzą, jak się wobec nas, matek w żałobie, zachować, czy i co powiedzieć…

– Ty byłaś i jesteś otoczona bliskimi ludźmi.

-Tak, to dzięki nim żyję. W najgorszym dla mnie okresie nie odstępowali mnie na krok, czuwali. To jest krąg bardzo świadomych osób, które wiedziały, że nie mogą zostawić mnie samej, szczególnie w czasie między śmiercią, a pogrzebem Maćka. To bardzo trudny czas. Nie chciało mi się żyć. Chciałam iść do mojego dziecka, do Światła…

– Nawet, gdy odeszło jako dorosłe?

– Uważam, że nie ma znaczenia, czy dziecko miało dwa lata, dwanaście, czy dwadzieścia siedem, jak mój Maciek. Nieważne też, czy matka straciła jedyne swoje dziecko, czy ma jeszcze inne. Nawet jeśli pozostałe żyją, to jedno nie żyje… Gdy do naszej grupy wsparcia „osieroconych” matek przychodzą nowe matki, mówią tylko o tym dziecku. My słuchamy, bo rozumiemy, że matka po śmierci dziecka jest monotematyczna, chce mówić tylko o tym. Mnie przez rok nie interesował żaden inny temat. Jest ogromna potrzeba opowiadania, a ludzie boją się słuchać.

– Jak dalej żyć mimo tego, co się wydarzyło? 

• I czy w ogóle żyć? W kręgu matek opowiadamy, jak sobie radzimy, co przeżywamy. Płaczemy, śmiejemy się, pokazujemy zdjęcia swoich dzieci, odwiedzamy ich groby. Można wyrazić ból na swój własny sposób, tak długo jak potrzebujemy. Moc jest w tym, że ktoś słucha i nie ocenia. Obserwujemy różne postawy, co pomaga kształtować własną postawę. Gdybyśmy opowiadamy o tym, co nas spotkało, matce, której dziecko żyje, ona nie miałaby pojęcia, o czym mówimy, to nie do pojęcia.
• Na pogrzebie otoczona murem przyjaciół, prosiłaś, aby cię nie przytulać.

– Byłam w szoku. Bolał mnie każdy milimetr ciała. Dotyk był nie do zniesienia. Trzy miesiące po śmierci Maćka poszłam na szamański warsztat w nadziei, że prowadzący szaman pomoże mi ukoić ból. I pomógł! Ale na przerwie, tuż mojej pięknej ceremonii uzdrawiania ruszyła w moją stronę grupa zapłakanych kobiet. Rzuciły się na mnie, żeby się poprzytulać, jedna wysmarkała mi się w bluzkę… Zaczęłam im podawać chusteczki, pocieszać je. Poprosiłam cicho i uprzejmie, żeby zostawiły mnie w spokoju i odeszłam. Obraziły się, potem słyszałam plotki, jaka ta Ewa Foley jest oschła i nieprzystępna. A przecież to ja potrzebowałam pomocy!  Zrozumiałam wtedy, że nie mogę się przez jakiś czas pokazywać publicznie, bo nie wszyscy panują nad swoimi emocjami. Matki w żałobie nie potrzebują ludzi, którzy nie panują nad sobą. To nie jest pomoc.

– Indianie mają określenie na sieć bliskich ludzi, którzy nas w życiu otaczają: holy-net, „święta sieć”. Jeśli będziemy słabi, wtedy ta społeczność świadomych ludzi złapie nas i uniesie. 

– Moja sieć mnie mocno złapała i uniosła. Zresztą niesie do dzisiaj, 9 lat od śmierci Maćka. Mój bliski przyjaciel Zygi po prostu wprowadził się do mnie, ubierał mnie, karmił, trzymał w ramionach gdy szlochałam, i tak doholował do pogrzebu. Najlepsza przyjaciółka przyjechała z zagranicy, siedziała przy mnie i słuchała tak długo, jak potrzebowałam mówić. Inne kobiety z najbliższego kręgu robiły zakupy, gotowały zupy i gorące posiłki dla całej naszej rodziny.  Miałam wokół siebie strażników, którzy przypominali mi, że trzeba wstać z łóżka, coś zjeść, umyć się. Najgorsze, co może przydarzyć się matce w żałobie, to pozostawienie jej samej sobie. Gdy po Warszawie gruchnęła wieść, że Maciek nie żyje, mój mistrz jogi Sławomir Bubicz przysłał mi rano smsa: „Jak tylko będziesz gotowa spotkać się ze mną, jestem.” Byłam gotowa od razu, potrzebowałam jego siły. Przyjechał od razu. Przywiózł i dał mi najcenniejszą rzecz, jaką miał: zasuszony listek z słynnego drzewa nieśmiertelności w Indiach. Dostał go od swojego mistrza z przekazem, że gdy będzie miał trudną chwilę w życiu, ma zjeść kawałek tego listka. Zjadłam go ja.. a Sławek siedział na podłodze w moim mieszkaniu, czuwał przy mnie przez cały dzień. Dzisiaj rozumiem, że trzymał pole, energię. Po południu powiedział, że chciałby jechać na miejsce wypadku. Dołączyli inni mężczyźni. Pojechali z otwartym sercem, szałwią i dzwonkami, żeby zrobić ceremonię energetycznego oczyszczenia tego miejsca. Zmyli z asfaltu krew Maćka…

– Duchowi wojownicy. 

-Tak! Jest wielu wspaniałych, wrażliwych i mądrych mężczyzn na tym świecie. Gdy trzeba było zidentyfikować ciało, pojechali do kostnicy towarzyszyć Maćka ojcu. Dobrze się stało, że byli obecni…Dla mnie to bardzo poruszające, że ci ojcowie pomyśleli o ojcu, który będzie miał ostatnie spotkanie ze swoim dzieckiem w trumnie. Obstawili trumnę, stali jak eskorta. Potem tata Maćka poprosił, żeby zostawili go na chwilę samego z synem. Kontakt z ciałem jest bardzo ważny. To ciągle jest żywe w tradycjach wiejskich, że ciało się pokazuje i przez kilka dni bliscy, rodzina i sąsiedzi mogą przyjść się pożegnać. Ja miałam wielkie szczęście: prokurator spóźniał się na miejsce wypadku i dlatego mogłam być z ciałem mojego dziecka ponad godzinę. Bardzo to doceniam. To był ważny czas…

– Maciek był przystojnym, pełnym wdzięku, świetnie wykształconym mężczyzną.

– Tak skończył studia marketingowe, robił studia dyplomatyczne, miał wspaniałą pracę, właśnie awansował na stanowisko project managera. Zakochał się z wzajemnością w pięknej młodej kobiecie, planowali wspólną przyszłość, dzieci… Przez długi czas nie mogłam tego pojąć: dlaczego żył tylko 27 lat? Dlaczego został zaprzepaszczony tak nieprawdopodobny potencjał? Wypadek wydarzył się w Wielką Sobotę, Wielkanoc roku 2005, dziewięć lat temu. Byłam u przyjaciół na „jajeczku”. Zadzwonił Maciek, głos miał radosny i szczęśliwy: „Mama, jesteś w domu? Jadę do ciebie na motorze!” Jakim motorze??? Przecież on nie jeździł na motorze! Dwadzieścia minut później już nie żył. Rozbił się na motorze, pięć minut od domu, zginął na miejscu. Telefon zadzwonił po raz drugi. O Boże, nigdy tego nie zapomnę. Dzwonił przyjaciela Maćka, który jechał też na motorze za nim. W słuchawce rozpaczliwe: „Był wypadek.” Gdzieś w sobie na głębokim poziomie wiedziałam, że Maciek nie żyje. Wstałam od stołu i wypadłam z domu jak oszalała. Jechaliśmy na miejsce wypadku we czworo: ja, moja siostra z mężem i Zygi. Prowadził szwagier. Gdybym jechała sama, rozbiłabym się na pierwszym drzewie, to pewne. Jak to jest na poziomie duchowym misternie utkane: miałam przeżyć. Moi najbliżsi nie pozwolili mi prowadzić samochodu, potem cały czas mnie pilnowali. Gdy zobaczyłam ciało Maćka na środku jezdni przykryte czarną plandeką, chciałam rzucić się pod pierwszy nadjeżdżający samochód. Zygi złapał mnie, pociągnął do tyłu, uratował mi życie. Krok po kroku przyprowadzał mnie do ciała Maćka. Bardzo delikatnie zdjął plandekę. Patrzyłam w martwe oczy swojego dziecka. Te piękne szaro-zielone, szeroko otwarte oczy… bez życia.. Dlaczego, gdy ludzie umierają mają otwarte oczy? Zygi bez wahania podszedł i zamknął Maćkowi oczy, przytrzymał na nich dłonie i zaczął się modlić. Ale cały czas patrzył na mnie, pilnował mnie. Potem sporo czasu w terapii zajęło mi przetworzenie tego obrazu: patrzę w twarz mojego dziecka, a tam nie ma życia. I ten gest zamknięcia oczu przez przyjaciela. Nigdy mu tego nie zapomnę. On przecież kochał Maćka, a jednak mimo bólu, znalazł takie miejsce w sobie, żeby – z szacunku do życia i do śmierci – zrobić to, co należało: przypilnować matkę i zamknąć oczy dziecku. Klęczałam, trzymałam syna za stopy w motocyklowych butach, skąd on miał te buty? Te rękawice? Taka myśl: „Moje dziecko umiera.” Widziałam, że nie żył, ale przecież my nic nie wiemy o procesie umierania. Jakimś szóstym zmysłem „zobaczyłam” wychodzącą z ciała duszę Maćka i usłyszałam wyraźnie jego głos w mojej głowie: „Mamo, wszystko jest w porządku. All is well”. Maciek wychował się w Australii i często mówił do mnie po angielsku. Potem przypomniał mi się poród.

– Poród?

– Jego życie zaczęło się od przejścia przez moje ciało. Na sali porodowej w Szpitalu Bielańskim byłam bardzo przytomna i bardzo obecna. Bardzo świadoma, że oto wydarza się najważniejsza podróż mojego dziecka, które przeciska się przeze mnie. Ja i mój ból nie były istotne. Istotny jest komfort tego ciałka, które właśnie się rodzi, tej duszy. Cała moja uwaga była skupiona na przywitaniu dziecka. A teraz moje dziecko umiera, a ja muszę zrobić to samo; skupić całą uwagę na jego odejściu. To przypomnienie porodu bardzo mi wtedy pomogło; mimo, że czuję niewyobrażalny ból, mam być przytomna i obecna, ponieważ moje dziecko potrzebuje mnie tak samo jak wtedy, gdy się rodziło. Wiedziałam, że nie mogę teraz wyć z bólu; że na to przyjdzie czas, ale nie teraz, nie teraz!. Miałam takie wewnętrzne przekonanie, że gdy będę go trzymać za stopy całkowicie pogodzona z tym, co się dzieje, jemu będzie łatwiej przejść do Światła przez te wszystkie duchowe plany, o których istnieniu słyszałam. Czy to była moja konfabulacja, czy też miałam moment oświecenia, tego nie wiem. Ale ten przekaz „mamo, wszystko jest w porządku”, dał mi ukojenie. Odmówiłam znieczulającego zastrzyku. Byłam przytomna i obecna z moim synem, aż zabrali jego ciało w czarnym worku. To było najtrudniejsze… To pożegnanie.

Kilka tygodni potem dokonałam świadomego wyboru: wracam do życia, żeby uhonorować jego życie. Bo wiesz, mnie się żyć naprawdę nie chce. Jestem gotowa umrzeć dzisiaj, w tej chwili.

– W jaki sposób tak wybierając, możesz uhonorować jego życie?

– Ja moje dziecko naprawdę znałam i wiem, że gdyby on tam z góry popatrzył na mnie i zobaczył, że jestem w rozpaczy, na antydepresantach, zwiesiłam moje życie na kołek i snuję się w brudnych dresach, palę papierosy albo piję alkohol, byłby bardzo niezadowolony! Często z Maćkiem rozmawiam. Proszę go o rady, pomoc i przewodnictwo. Wierzę, że teraz jest moim przewodnikiem duchowym. Mam z nim dalej dobry kontakt, pod tym względem nic się nie zmieniło. Cały czas jestem jego mamą. W czasie jednej z takich rozmów dostałam wyraźny przekaz: „Mamo, bądź szczęśliwa! Bo ja jestem szczęśliwy. Wszystko jest w porządku. All is well.” Powiedziałam: „Dobrze synku.” Jak mogłabym odmówić prośbie mojego dziecka? Ja wiem, że się spotkamy. Niedługo, mam nadzieję… Ten czas, który mam do naszego spotkania w Świetle, wypełnię taką aktywnością, aby mój syn miał satysfakcję, że dotrzymałam obietnicy. To jest moje zobowiązanie wobec niego. Często myślę o tym, jak to by było, gdyby role się odwróciły, gdybym to ja pierwsza odeszła. A on wtedy pogrążyłby się w depresji i przestał cieszyć się życiem… No – chyba by mnie wkurzyło, że moi bliscy nie radzą sobie z moim odejściem. Zatem myślę, że my, którzy zostajemy tutaj, mamy zobowiązanie wobec tych, którzy odeszli, żeby odbyć żałobę, a potem żyć swoim pełnym życiem. Ja tego wyboru dokonuję codziennie. Codziennie nie chce mi się żyć dalej, mam takie dni, że ciężko mi wstać z łóżka, ale biorę głęboki oddech i mówię sobie: „Z miłości i z szacunku do mojego dziecka to będzie najlepszy dzień reszty mojego życia.”

– Czy po takim doświadczeniu możliwe jest odnalezienie sensu życia dla siebie?

– Dobre pytanie… Nie wiem. My, rodzice w żałobie, przyzwyczajamy się do życia z bólem, z tęsknotą, bo możliwości adaptacyjne ludzkiej psychiki są fenomenalne. Ale ten ból nigdy nie jest mniejszy, gdy się pojawia, nawet jeśli od śmierci dziecka minęło wiele, wiele lat. Ja nie szukam sensu życia, raczej nadaję mojemu życiu sens każdego dnia od nowa: dzisiaj przyczynię się do szczęścia osób, których spotkam na mojej drodze, dzisiaj zadbam o siebie, o moje ciało i psychikę, przeczytam dobrą książkę, pójdę do kina czy teatru, posłucham kojącej muzyki, nauczę się czegoś nowego (teraz uczę się hiszpańskiego), pomedytuję, poprzytulam się do dzieciaków i wnuków moich sióstr, pochwalę dobrym słowem, zrobię coś użytecznego dla innych. Myślę, że to może być dobra strategia na życie, nie trzeba czekać na tragedię żeby tak żyć… Sens mojego życia to jest bycie w służbie. Moją nadrzędną wartością jest użyteczność: lubię się przydać. Mam 62 lata i właściwie nie musiałabym już pracować, ale kocham moją pracę, spotkania z ludźmi, szkolenia, warsztaty, kręgi kobiet, które prowadzę. Moją misją jest kształcenie ludzi w sztuce świadomego życia. Nie pozwalam sobie, aby moje złe samopoczucie zatrzymało moje działania. To, jak się czuję, nie ma dla mnie żadnego znaczenia. Czasem kobiety mówią: „A wiesz, nie ugotowałam dzisiaj zupy dziecku, bo źle się czuję.” Pytam wtedy: „A co ciebie obchodzi, jak się czujesz? Zupa ma być ugotowana.” Są rzeczy do zrobienia, więc trzeba je zrobić. Taka jest moja postawa wobec siebie i wobec życia. Nie pobłażam sobie i nie użalam się nad sobą. Cieszę się tym, co mam.

– To się nazywa samodyscypliną.

– To się nazywa świadomy wybór. Zaczęłam pytać siebie, jakie działania muszę podjąć, aby poczuć się lepiej. Zanurzyłam się w praktykę, którą propaguję od lat, czyli w modlitwę wdzięczności. Codzienne powtarzałam sobie, jak bardzo jestem wdzięczna, iż Maciek żył AŻ 27 lat. Zaczęłam prowadzić dzienniczek wdzięczności: codziennie wieczorem pisałam za co jestem tego dnia wdzięczna…Zaczęłam cenić to, co mam TU I TERAZ. Pomogła mi literatura. Znalazłam książki anglojęzyczne napisane przez matki, które straciły dorosłe dzieci. Aldous Huxley w swojej „Filozofii wieczystej” napisał: „Doświadczenie to nie jest to, co nam się przydarza. Doświadczenie to jest to, co robimy z tym, co nam się przydarza.” To także moje przesłanie. Nie mogę zmienić doświadczenia; moje dziecko nie żyje, i nic tego nie zmieni. Ale mogę zmienić moją postawę, nastawienie. Wybór to wewnętrzna decyzja.

– Już dwa miesiące po pogrzebie Maćka zdecydowałaś się poprowadzić zaplanowany rok wcześniej tygodniowy warsztat dla kobiet. Wymagające wyzwanie.

– Siedziałam przez tydzień w kręgu kobiet, które wiedziały, co wydarzyło się dwa miesiące wcześniej. Prowadziłam zajęcia, ale gdy przychodziła fala rozpaczy i tęsknoty, zadawałam ćwiczenie, a sama brałam paczkę chusteczek i wyłam. Nikt nie wychodził z sali, nikt mnie nie opuszczał: robiły swoje ćwiczenia, a ja płakałam. Jaka kultura duchowa tych kobiet, tych matek! To było najlepsze, co mogło się wydarzyć: zobaczyłyśmy, że my kobiety możemy być silne i słabe, i że objęcie zarówno siły, jak i bezradności, kruchości daje pełnię. Siła bez słabości jest nic niewarta, a nawet jest niebezpieczna. Ta grupa przeniosła mnie w inne miejsce, w inny wymiar rozumienia życia i śmierci, przychodzenia i odchodzenia.

– Kiedy pierwszy raz po śmierci Maćka roześmiałaś się, ale tak całą sobą, z trzewi?

– Na stypie, kilka dni po pogrzebie. Zaprosiłam całą rodzinę i Maćka najbliższych przyjaciół ze szkoły i z pracy. Popłynęły opowieści o jego niezwykle pozytywnej postawie i pogodnej naturze, o tym odjazdowym poczuciu humoru, o tym jak wkręcał, nabierał, opowiadał niestworzone historie, jakie cudne niespodzianki robił… Śmieliśmy się do rozpuku, a potem płakaliśmy… Podjęłam wtedy decyzję, że nie będę obchodziła rocznicy śmierci Maćka, tylko rocznicę jego urodzin, 8 marca. W tym dniu co roku przychodzą Maćka przyjaciele z tortem urodzinowym, stawiamy jego zdjęcie, wspominamy i świętujemy. To mi bardzo pomogło: żeby świętować jego przyjście na świat i wszystkie radosne skojarzenia z tym związane. W rocznicę śmierci czasami chodzę na cmentarz, ale nigdy sama. To ciągle zbyt trudne.

– Co potrzebujemy wiedzieć, aby wspierać ludzi w żałobie?

– Przede wszystkim trzymać język za zębami, uważnie ze słowami! Żadnych dobrych rad! Gafy, które ludzie popełniają, nie wiedząc jak się zachować i co powiedzieć, są czasami trudne do udźwignięcia. Jeśli nie wiesz, co powiedzieć, nie mów nic, nie ryzykuj, nie gadaj byle czego, nie pleć głupot. Nie mów: „Wiem, co przechodzisz, co czujesz.” To doprowadza nas do rozpaczy. Przecież nie wiesz! Nie masz pojęcia! Skąd możesz wiedzieć, skoro nie masz dzieci albo twoje dziecko żyje. Nie mów, że rozumiesz, bo nie rozumiesz. Poczekaj… Najczęściej osoba w żałobie potrzebuje tylko obecności, ponieważ czuje się bardzo zagubiona i opuszczona. Ta nieobecność dziecka jest straszna i rozlewa się we wszystkie obszary życia. Więc usiądź na kanapie i czekaj. Może zacznie mówić. Bez względu na to, jak to przyjmujesz, jak to przeżywasz – po prostu słuchaj. Komentarze, które najbardziej ranią: „Już minęło pół roku! Zbierz się do kupy!” „Wierzysz w Boga i rozpaczasz?” „Bóg go zabrał, Bóg tak chciał.” „Jemu jest lepiej tam, gdzie teraz jest.” Powiedzieć coś takiego matce jest po prostu głupie i okrutne. No bo jak to lepiej? Najlepiej było mu przy mnie, bo jestem jego matką!

Warto też oczywiście zadać pytanie: co mogę dzisiaj dla ciebie zrobić? I być przygotowaną na to, że trzeba będzie zapytać z pięć razy, ponieważ osoba w żałobie naprawdę nie wie, czego potrzebuje.

– Jeśli powie, że niczego nie chce?

• Nie należy się zniechęcać: nawet, jeśli odmawia, warto zaproponować uprasowanie sukienki, poczytanie książki, spacer, kino. Zajrzyj do lodówki, sprawdź, czy ma co jeść. Ugotuj coś dobrego, wartościowego – naleśniki, placki ziemniaczane, zupę porową – i przynieś. Postaw dwa talerze i zacznij jeść. Ona w końcu też zacznie. Powiedz: „Wypijmy razem herbatę.” Być może tama puści i matka w żałobie zacznie mówić. Świadomość, że ktoś nie boi się mojego bólu, poświęca mi czas, uwagę, interesuje się mną, daje niesamowite ukojenie. My matki w żałobie mamy dorosłe ciała, ale w środku jesteśmy bezradne i zagubione jak dzieci. Jesteśmy kruche i bezradne, przechodzimy przez bardzo trudne doświadczenie. Często nie mamy pojęcia, kim jesteśmy i czego chcemy. Jeśli możesz swoją obecnością i życzliwością nam towarzyszyć, a tym samym ulżyć w bólu, zrób to. Jedna z psycholożek amerykańskich Charlotte Mathers (autorka książki „And a Sword Shall Pierce Your Heart – Jak radzić sobie po śmierci dziecka)” zajmująca się zagadnieniami związanymi z żałobą napisała, że rodzice po śmierci dziecka nie są do końca normalni. Ta trauma powoduje neurologiczne zmiany w mózgu, niektóre jego obszary często przestają działać. Ludzie wyglądają normalnie, ale nie myślą logicznie. To abstrakcja, więc dam ci przykład: jeszcze dwa lata po śmierci Maćka nie mogłam wyrzucić ostatniej pary jego butów. Co myślałam? „A jeśli przyjdzie do domu, to co założy na nogi?” A przecież wiem, że on nie żyje. Gdybym poszła z tym do psychiatry, dałby mi leki. Nikomu o tym nie mówiłam, dopóki nie przeczytałam o tych zmianach w mózgu, które owocują nielogicznym myśleniem, zanikami pamięci, i że to zupełnie normalne po przeżyciu takiej traumy. Chciałabym, aby ludzie to wiedzieli i okazali nam odrobinę miłosierdzia i zrozumienia.

UWAGA: JEDYNY w roku 2016 1-dniowy warsztat pt. LEPSZE ZDROWIE DLA KAŻDEGO  prowadzi Ewa Foley 6 marca (niedziela) w Warszawie. godz. 10 – 18. Zapisy foley@foley.com.pl

1. ODKRYJ SWÓJ CEL W ŻYCIU

„Prawo dharmy, czyli celu życia mówi, że każdy z nas ma cel w życiu… specjalny dar albo wyjątkowy talent po to, by obdarzać nim bliźnich. Kiedy oddamy ten talent służbie ludziom doznamy ekstazy i wyniesienia naszego własnego ducha, co jest celem najwyższym.” Deepak Chopra

Jednym z najlepszych powodów utrzymania dobrego stanu zdrowia jest potrzeba realizowania swojego życiowego celu. Jeżeli nie wiesz co masz do zrobienia w tym życiu – twoja motywacja, aby być zdrowym może być osłabiona. Brak jasności celu jest jak podróżowanie po obcym kraju bez mapy – nawet gdy dotrzesz do miejsca swojego przeznaczenia, prawdopodobnie nie będziesz o tym wiedział. Zacznij zatem określać swój wielki, wspaniały cel. Będzie on działał jak magnes, który przyciąga cię do siebie, nadając cel wszystkiemu co robisz. Aby odkryć własny cel:

a) Przesłuchaj wielokrotnie moje CD pt. „Wdzięczność„.

b) Zrób listę twoich wyjątkowych talentów.

c) Wypisz 10 cech charakteru, które najbardziej lubisz u siebie.

d) Zrób listę 10 rzeczy, które bardzo lubisz robić i w których wyrażają się twoje niepowtarzalne uzdolnienia.

e) Opisz w pozytywny sposób kilkoma zdaniami swoją koncepcję świata doskonałego.

f) Napisz zdanie stosując 2-3 wyrażenia z punktów c,d i e. To jest twój cel życiowy!

Wypisz ten cel na kartkach i porozwieszaj je w miejscach, gdzie będziesz mógł je często czytać.

Wyobrażaj sobie, że cel ten prowadzi cię do swego urzeczywistnienia. Ciesz się na myśl, że chętnie poświęcisz swe życie na jego spełnienie.

Prawdziwe uzdrowienie to dużo więcej niż poradzenie sobie z symptomami. To powrót do twojej prawdziwej tożsamości i uświadomienie sobie misji twojego życia. Oznacza uznanie i podjęcie zadania, które zobowiązałeś się wykonać.

„Jeżeli jakieś marzenie sprawia, że czujesz się szczęśliwy, twoim obowiązkiem wobec Boga i natury jest bezzwłoczne przystąpienie do jego realizacji.” Stewart Brand 

O wewnętrznym krytyku (Ewa Foley)

Jedna z moich podosobowości, głos, który nazywam wewnętrznym krytykiem, uaktywnił się i rozgadał jak oszalały, gdy tylko postanowiłam podzielić się odkryciami i przemyśleniami na jego temat w mojej książce. Natychmiast przystąpił do ataku: A co ty możesz na ten temat wiedzieć? Mówił jak nakręcony i długimi wywodami w mojej głowie udowadniał mi niekompetencję. Co daje ci prawo pisania o mnie?! Co ty na ten temat wiesz? Czy w ogóle na jakikolwiek temat…! Jesteś za głupia !! Na niczym się nie znasz! – krzyczał. Daj sobie spokój… po co ludzie mają wiedzieć o moim istnieniu, to nie jest w końcu takie ważne; jest tyle innych form pracy nad sobą… – szeptał obłudnie. Udało mu się – unieruchomił mnie na dłuższy czas. Ugrzęzłam i nie byłam w stanie zabrać się do pisania tego rozdziału.

Dziś jestem mu za to wdzięczna, bo dzięki temu zobaczyłam wyraźnie jego nieprawdopodobną sprawność i skuteczność. Obserwowałam tę „energię” w moim wnętrzu bardzo uważnie i postanowiłam po raz kolejny zaprzyjaźnić się z nią. Doszłam do wniosku, że nie mam żadnych szans w tej nierównej walce – w końcu mój wewnętrzny krytyk wygrywał ze mną od 48 lat i dalsza walka na pewno nic nie zmieni. No i pewnego majowego dnia on (bo to męski głos w mojej głowie) robił to, co zawsze robi, czyli krytykował mnie bezlitośnie, a ja mu po prostu podziękowałam za nadzór „kontroli jakości”, usiadłam do mojego laptopa i zaczęłam pisać.

Wierzę, że to właśnie wewnętrzny krytyk sieje największe spustoszenie w naszej psychice i jest szczególnie odpowiedzialny za ludzkie nieszczęścia, ból i cierpienie. Najbardziej paraliżuje nas jego głos. To on sprawdza nasze myśli, kontroluje zachowania i powstrzymuje od twórczego działania. Myśli, że chroni nas przed zranieniem, porzuceniem, odrzuceniem. Ale tak naprawdę to ten właśnie krytyczny głos wewnętrzny jest przyczyną toksycznego wstydu, niepokoju, depresji, wyczerpania i niskiego poczucia własnej wartości. Jego działania sabotują nasze intymne związki i przyczyniają się do nadużywania alkoholu i narkotyków. To on każde nam się skupiać na swoich niedociągnięciach i porażkach. Powoduje, że wstydzimy się tego, kim jesteśmy. Przez wiele lat żyłam pod presją niewytłumaczalnego wstydu i nieracjonalnego lęku, że „się wyda!” Co? Jak to co? To, jaka naprawdę jestem! Że wyda się moja niepewność, niespójność, niewiarygodność… wszystko to, co ciągle udowadniał mi wewnętrzny krytyk!

Wierzę, że temat ten dotyczy nas wszystkich. Gdy zastanawiam się nad jego wpływem na współczesny świat, na sytuację ekonomiczną, to zdaję sobie sprawę, że istnienie tego systemu jest zależne od wewnętrznego krytyka. Wiele wskazuje to, że potrzebujemy silnego i zdrowego krytyka, aby wszystko mogło trzymać się kupy! Co by się stało, gdyby w jakiś sposób udało nam się uciszyć ten głos, zapanować nad nim? Przede wszystkim oznaczałoby to upadek sektora wydawniczego, bo już niepotrzebne byłyby te wszystkie książki na temat samodoskonalenia, podnoszenia poczucia własnej wartości, budowania pewności siebie.

A co z psychoterapeutami? Gdyby wszyscy ludzie czuli się ze sobą tak dobrze, że nic nie chcieliby u siebie poprawiać, odkrywać, uzdrawiać, rozwiązywać, uwalniać – co wtedy? Nie byłoby dla nich pracy. A chirurdzy plastyczni? Pewnie 99 procent z nich przeszłoby na bezrobocie, bo ludzie nie mieliby potrzeby „poprawiania” swoich nosów, ud, pośladków, piersi… Po prostu kochaliby te wszystkie skórki pomarańczowe, piegi, kurze łapki. A co z przemysłem farmaceutycznym i środkami uspokajającymi? Jest oczywiście wiele powodów, dlaczego ludzie biorą leki. Wierzę, że ciągłe ataki wewnętrznego krytyka na pewno są jednym z nich. W końcu trzeba je jakoś złagodzić… Ciągle słyszę od ludzi, że muszą się zrelaksować i odpocząć. Od czego? Od ciągłego ataku wewnętrznego krytyka, ulokowanego w ich głowach.

Jest on też dobrym powodem do zapalenia papierosa, wypicia drinka, zjedzenia ciastka czy czekolady… No tak – alkohol. Co by się stało z przemysłem monopolowym, gdyby ludzie nie potrzebowali alkoholu do tłumienia negatywnego dialogu toczącego się w ich głowach? A kosmetyki i cały przemysł kosmetyczny? Co by się z nim stało, gdy budząc się rano, patrząc w lustro nie słyszałybyśmy nagle głosu, mówiącego, co trzeba poprawić, udoskonalić, wygładzić za pomocą najnowszej generacji kremu odstresowującego skórę…

Bardzo dużo się nauczyłam w czasie pisania tego tekstu, przeczytałam wiele książek, wykonałam ogromną pracę wewnętrzną. Moim głównym nauczycielem był mój własny krytyk, ale miałam też innych doskonałych przewodników w tej podróży Mam na myśli amerykańskie małżeństwo psychologów dra Hala Stone’a i dr Sidrę Winkelman-Stone, autorów nowoczesnej metody terapeutycznej Voice Dialogue oraz książki pt. Embracing Your Inner Critic: Turning Self-Criticism into a Creative Asset (Obejmując Twojego Wewnętrznego Krytyka: jak zamienić samokrytycyzm w twórczy zasób). W książce tej znalazłam doskonałe sugestie pracy z energią krytyka.

Stone’owie twierdzą, że najważniejszą rzeczą jest wzięcie pod opiekę swojego wewnętrznego dziecka, zadbanie, troska o nie. W rozdziale o wewnętrznym dziecku piszę, jak to zrobić. Jeżeli już to uczynimy, będzie nam dużo łatwiej pracować z wewnętrznym krytykiem, gdyż jego głównym zadaniem jest właśnie ochrona dziecka. Krytykując nas jako pierwszy myśli, że chroni nasze dziecko przed krytyką innych. A tak naprawdę to tym ciągłym krytycyzmem zatruwa nam życie, umysł i serce, niszczy nasze związki. Dlatego uważam, że zrozumienie tej energii jest bardzo ważne.

Warto wiedzieć

–  Kim naprawdę jest WK, skąd się wziął, jak rozpoznać jego głos?

–  Jak ty rozmawiasz ze swoim WK, jak on funkcjonuje, jak sabotuje nasze związki z innymi?

–  Jak radzić sobie w czasie ataków WK?

–  Jak zrozumieć istotę niepokojów WK?

–  Jak nad nim zapanować?

–  Jak stać się dla niego uważnym rodzicem, bo tylko wtedy on może stać się naszym sprzymierzeńcem?

–  Jak przetransformować tę energię z wrogiej i niszczącej na wspierający nas, twórczy zasób?

Pierwszy raz spotkałam się „twarzą w twarz” z tą energią kilka lat temu w czasie sesji terapeutycznej prowadzonej przez dr Joy Manne, nauczycielkę Dialogu z Głosem. Sesja ta zrobiła na mnie ogromne wrażenie. Nagle przemówił zimny, suchy głos podporządkowany jednej jedynej czynności: krytykowaniu. Mnie i innych. Jasne się stało dla mnie, że nic innego oprócz krytykowania nie potrafi. To jego jedyna umiejętność. A ja tak długo traktowałam ten wewnętrzny głos poważnie. Tak na serio. Niszczył mnie i moje życie. Często wręcz chciał mnie zabić ciągłym, nieustającym, często niedorzecznym krytycyzmem. Prawie mu się to udało… Przez lata zabierał mi nadzieję, entuzjazm, energię życiową… Podważał moje poczucie własnej wartości, niszczył związki partnerskie. Prowadził ze mną niekończącą się wojnę. Zrozumiałam wtedy, że moją jedyną szansą jest nie grać w jego grę!! I potraktować go bardzo poważnie… Wielomiesięczna praca z nim pomogła mi zrozumieć, o co mu tak naprawdę chodzi i jak uczynić sprzymierzeńca z tego obezwładniającego wroga.

Jak funkcjonuje wewnętrzny krytyk?

Podobnie jak radio. Łatwo przyzwyczaić się do grającego w tle radia w czasie jazdy samochodem albo krzątania się po domu. Po prostu przestajemy je słyszeć. Albo jak kaseta magnetofonowa nagrana dawno temu, we wczesnym dzieciństwie i zostawiona na autorewersie. Nikt już tego nie zauważa, lecz ona ciągle gra. Nie ma kto jej wyłączyć. I ciągle płyną ulubione stwierdzenia krytyka, takie jak Twój problem to… Jesteś brzydka. Nic ci nie pomoże. Nie zasługujesz na miłość. Tak naprawdę nikt cię nie lubi. Jesteś takim egoistą. Jesteś niedobra. Coś jest z tobą nie w porządku. Jesteś nie taka jak trzeba. Jesteś za gruby. Jesteś tłusta.  Jesteś za niski. Jesteś za wysoka. Starzejesz się. Źle się ubierasz. Śmiesznie w tym wyglądasz. Na niczym się nie znasz. Masz zero talentu. Jesteś nudziarzem. Nie powinieneś był tego mówić. Powinnaś zrobić sobie plastykę nosa, no i tych powiek. Udało ci się ich oszukać, uwierzyli, że jesteś mądra – ale poczekaj, i tak się wyda. Jesteś fałszywy, ciągle udajesz kogoś, kim nie jesteś.

Hal i Sidra Stone nazywają wewnętrznego krytyka supergwiazdą naszej wewnętrznej rodziny. Twierdzą, że dobrze jest zapoznać się ze wszystkimi głosami w swoim wnętrzu, ale żaden

z nich nie ma takiego wpływu na nasze życie i związki jak właśnie krytyk. Powiadają też, że ten aspekt nas zdolny jest do całkowitego zatrzymania procesu rozwoju osobistego i świadomości.

Jak on to robi?

Przykład z mojego życia: wiele lat temu, kiedy nie miałam żadnego pojęcia o energiach w swoim wnętrzu, przechodziłam bardzo trudny okres w życiu osobistym. Którejś nocy nie mogłam spać, wstałam, poszłam do lodówki i zjadłam dwie kanapki z masłem orzechowym… Coś w mojej głowie – dzisiaj wiem, że to głos WK – zaczęło mówić, że to na pewno bulimia, że jak mogę być doradcą dla osób z zaburzeniami żywienia, kiedy sama mam symptomy bulimii i ewidentnie jestem zaburzona. Jednym słowem, popełniłam właśnie przestępstwo najwyższej klasy! Czułam się tak okropnie, że natychmiast musiałam zjeść dwie następne kanapki z nutellą i zagryźć kilogramem lodów. Czułam się winna i ciężka.

Nie byłam w stanie zatrzymać w moim wnętrzu gadaniny głosu, który krytykował mnie tak bezwzględnie, że nie mogłam zrobić nic innego, tylko ponownie podejść do lodówki. I tak było całą noc. Tak właśnie działa WK! Używa on mocnych terapeutycznych modnych słów: symptom, zespół, syndrom. Diagnozuje natychmiast i ocenia, wytaczając ciężką artylerię. Nie daje nam szansy na spokojne zastanowienie się nad swoim życiem, wyciągnięcie wniosków i dokonanie pozytywnych zmian.

Stone’owie po raz pierwszy zidentyfikowali głos wewnętrznego krytyka w czasie sesji Voice Dialogue wiele lat temu. Ujawnił się jako jedna z podosobowości. Przedstawił się jako krytyk. Od tej pory zaczęli rozmawiać z własnymi i swoich klientów krytykami, potem przez wiele miesięcy przesłuchiwali nagrania z tych sesji. Doszli do wniosku, że WK przez cały czas mówi w głowach wszystkich ludzi. Dr Hal Stone w swojej książce opowiada, jak był zaskoczony odkryciem tego zimnego, ciętego, atakującego, osądzającego, nienawidzącego go głosu w swoim wnętrzu, który, go stale krytykował, a on – mimo kilkudziesięciu lat pracy nad sobą, długoterminowej psychoterapii i psychoanalizy – nigdy nie obejmował świadomością jego istnienia! Dr Stone twierdzi, że większość osób, z którymi kiedykolwiek pracował jako terapeuta, nie zdawała sobie sprawy z istnienia tego głosu. A nieliczni, którzy to sobie uświadomili, i tak nic nie mogli z nim zrobić, byli wobec niego bezradni.

Zdecydowanie miało to miejsce w moim przypadku – byłam zdumiona istnieniem tego zimnego głosu. Do dnia mojego pierwszego dialogu z wewnętrznym krytykiem uważałam, że jestem kobietą pewną siebie, o wysokiej samoocenie, która odniosła wiele sukcesów w różnych dziedzinach życia. Byłam zaskoczona, co ten głos do mnie i o mnie mówił. Zdałam sobie sprawę, że dopadające mnie często poczucie wewnętrznego paraliżu i niepewności było spowodowane tym ciągłym krytycyzmem. Doprowadziło to do mojej choroby wrzodowej. To trochę tak jak byśmy szli pod górę z workiem cementu na plecach. Tak się do tego przyzwyczailiśmy, że nie mamy pojęcia o jego istnieniu, aż ktoś do nas podejdzie i zapyta: Po co dźwigasz ten worek cementu na plecach? Co? Ja? Jaki worek!?

Wewnętrzny krytyk rodzi się w nas, kiedy jesteśmy bardzo mali i wrażliwi na ocenę innych. Krytyk pojawia się już w drugim roku życia, by chronić nas przed tymi osądami. Jest przekonany, że jeżeli on pierwszy nas skrytykuje, wtedy poprawimy się, będziemy robić wszystko jak należy i już nikt inny nie będzie musiał nas krytykować! Jest on bardzo związany z podosobowością, zwaną obrońcą/kontrolerem, która decyduje, jacy powinniśmy być. Krytyk z czasem przejmuje tę rolę. Niestety u większości z nas rozrasta się on do monstrualnych rozmiarów: Jest genialny, nieprawdopodobnie inteligentny i ma ogromną intuicję. Używa tej błyskotliwej inteligencji do wykazania, co jest z nami nie w porządku, intuicji zaś, aby dotknąć naszych najciemniejszych sekretów i bez skrupułów wyciągnąć je na światło dzienne. Zna nasze najsłabsze punkty, uderza w najczulsze miejsca.

Państwo Stone odważnie i zdecydowanie twierdzą, że wystarczyłoby, gdyby ludzie w swoim procesie rozwoju osobistego nie zrobili nic więcej, tylko rozpoznali swojego wewnętrznego krytyka i odseparowali się od niego. Nie musieliby i już brać udziału w żadnym seminarium dotyczącym rozwoju osobowości ani poddawać się psychoterapii. Po prostu byliby szczęśliwi i zdrowi, żyjąc pełnią życia. Uważają też, że dosyć trudno jest mówić o krytyku bez wzięcia pod uwagę innych podosobowości, które z nim współpracują: kontrolera, który ustanawia zasady gry, racjonalnego obserwatora, perfekcjonisty, popychacza, sędziego. Często słyszałam w sesjach Dialogu z Głosem, jak krytyk mówi: jeżeli ja ją skrytykuję pierwszy, to krytyka innych jej tak nie zrani. Zrozumiałam wtedy, że krytyk naprawdę się o nas martwi i chce nas chronić. Trochę tak jak rodzic, który pragnie, abyśmy dobrze się zachowywali, bo wtedy nic nam nie zagrozi. Często nurtuje go głęboki niepokój. W cieniu krytyka kryje się nasze bezbronne i przerażone dziecko. Krytyk doskonale wie o jego istnieniu i aby zapewnić dziecku bezpieczeństwo, stanowczo domaga się od nas „właściwych” zachowań.

Innym zdumiewającym aspektem krytyka jest to, że jego głos brzmi zawsze jak największego autorytetu, który dokładnie wie, co jest z nami nie w porządku. Krytyk wie wszystko o wszystkim: jest ekspertem każdego aspektu świadomości i nurtów filozoficznych, jest ekspertem w utrzymaniu domu, wychowywaniu dzieci, fizycznego piękna, analizy snów, wie najlepiej, jak należy medytować, jak czytać książki, jak pisać artykuły, jak ćwiczyć jogę, jak pracować. Gdy przemawia przez ciebie twój krytyk, a ty o tym nie wiesz – bardzo trudno jest utrzymać dobre samopoczucie, bo przecież on wie, jak należy myśleć, czuć i funkcjonować w świecie. Inaczej niż ty to robisz teraz!

Ataki krytyka

Czasami krytyk przystępuje do ataku. Trzeba zrozumieć, że współpracuje on z osądami innych. Jeżeli mamy silnego wewnętrznego krytyka, istnieje duże prawdopodobieństwo, że będziemy przyciągali do siebie ludzi z silną potrzebą osądzania, czyli z silnym wewnętrznym sędzią. Innymi słowy, nasz krytyk wręcz prowokuje innych do osądzania. Dr Stone często żartuje, że gdyby silny krytyk spotkał się ze świeżo narodzonym niewinnym króliczkiem, to już po 5 minutach ten króliczek zamieniłby się w pełni dojrzałego sędziego. Działa to tak: jeżeli jesteśmy na łasce wszechobecnego, wszystkowiedzącego głosu, który ciągle ocenia, co robimy i co czujemy – to wtedy zaczynamy na zewnątrz szukać potwierdzenia, że jesteśmy ok. Jeżeli ktoś wyrazi opinię na nasz temat, to krytyk sprytnie podkreśli wszystko, co może brzmieć lekko negatywnie i powiększy to do gigantycznych rozmiarów. Pamiętam sytuację, kiedy jako młoda żona ugotowałam nową potrawę, a mój mąż zapytał: Gdzie znalazłaś na to przepis? Było to zupełnie niewinne pytanie, ale ja oczywiście wiedziałam, co on chciał przez to powiedzieć: że nie umiem gotować, że mu nie smakuje, no i oczywiście, że jestem w związku z tym do niczego.

Inna ciekawa zasada: jeżeli przebywamy z osobą, która ma silnego wewnętrznego sędziego, to krytyk ma szansę odpocząć. Pamiętam słowa krytyka dopiero co rozwiedzionej kobiety: Przez 15 lat była żoną faceta, który ją osądzał, więc on za mnie robił moją pracę. Teraz go nie ma, więc ja muszę się wziąć do roboty.

Inny przykład. Mąż pyta żonę po przyjściu z pracy: Kochanie, czy zaniosłaś moje koszule do prania?, patrząc na przygotowaną paczkę. Jeżeli żona ma słabego WK, to po prostu odpowie: Nie udało mi się dzisiaj. Zrobię to jutro. Jeżeli jej krytyk jest silny, to ona usłyszy w jego głosie osąd: Znowu tego nie zrobiłaś! Wiesz, jak bardzo mu na tym zależało. Chciał, żebyś to zrobiła dzisiaj. W ten sposób dochodzi do konfliktów.

Krytyk przystępuje ostro do działania, kiedy ujawniają się wyparte energie. Kiedyś na przyjęciu moja wyparta kobiecość namówiła mnie do rozpięcia jeszcze jednego guzika bluzki. Krytyk od razu na to zareagował: Wszyscy to widzieli, zachowałaś się niewłaściwie, zrobiłaś z siebie idiotkę, powinnaś się wstydzić takiego zachowania!!! Tak bardzo chce on nas ochronić przed wstydem i ośmieszeniem. Trzeba zrozumieć, że gdy zachowujemy się w nieodpowiedni sposób – ryzykując osąd i negatywną ocenę innych – to nasze wewnętrzne dziecko czuje się niepewnie, obawia się osądu. Wtedy krytyk swoim atakiem chce skorygować nasze zachowanie – chce ochronić dziecko.

Jak zaczynają się ataki krytyka?

Pewne okoliczności powodują ujawnienie się krytyka – kiedy jesteśmy zestresowani i przemęczeni. Jesteśmy też bardziej podatni na jego ataki, gdy jesteśmy głodni i osłabieni. On nienawidzi słabości. Albo kiedy jesteśmy w nowych miejscach czy w długiej męczącej podróży, kiedy czujemy się niepewnie na nowym gruncie – i możemy zrobić coś nieodpowiedniego. Krytyk nigdy nam tego nie daruje. Na przykład młoda mama, która właśnie urodziła dziecko, czuje się niepewnie. Jej krytyk oczywiście wie dokładnie – a przynajmniej daje młodej mamie wyraźnie do zrozumienia, że wie jak wychowywać dziecko i co robić z noworodkiem. Na początek wymieni, co robione jest źle. Może nie wiedzieć, jak to zrobić dobrze, ale ona to wszystko robi nie tak. Źle trzymałaś dziecko, woda do kąpieli była za zimna, za późno mu dałaś jeść, za długo trzymałaś przy piersi itp. Krytyk zawsze sugeruje, że jest jakiś WŁAŚCIWY sposób, a my robimy to niewłaściwie!

Krytyka bardzo obchodzi, co myślą o nas inni ludzie, jak nas oceniają i odbierają. Mówi nam coś takiego: ja z tobą zrobię porządek. Upewnię się, żeby oni nie myśleli o tobie niczego złego, a zaraz potem doda. Bez względu na to, co i jak zrobisz, to i tak nie będzie to wystarczająco dobre. Uświadomienie sobie strategii krytyka jest wielkim krokiem w stronę przerwania tego szalonego tańca. Bo oczywiście można iść posłusznie za każdą jego radą, robić wszystko to, co on każe, można poświęcić całe swoje życie niewolniczo: zmienić swoją psychikę, wykonać operacje plastyczne, zmienić kolor włosów, rozciągnąć się, żeby być wyższym, skrócić swoje nogi, żeby nie być tak wysoką, odmłodzić się o 100 lat, powiększyć piersi, przemodelować nos, zmienić osobowość. I gdy to wszystko już będzie zrobione, krytyk spokojnie powie: Ale jesteś głupia, że mnie słuchałaś. Po co to wszystko zrobiłaś? Przecież tak naprawdę liczy się naturalność, powinnaś zostać taka jaka byłaś – zobacz, co z siebie zrobiłaś!! I tu nastąpi pełen zwrot i będziemy krytykowani dokładnie za przeciwieństwo tego, co poprzednio!!! Pamiętajmy, że jedyną, absolutnie jedyną możliwością wygrania gry, jaką prowadzi krytyk, to niebranie w niej udziału!

Krytyk atakuje też w sytuacjach, kiedy patrzą na nas ludzie, kiedy jesteśmy w centrum uwagi: w czasie wykładu, wystąpienia publicznego, prowadzenia seminarium. Może nas zupełnie sparaliżować! Zdarzyło mi się to kilka razy. Uaktywnia się też zawsze, kiedy na kimś nam zależy – wyraża opinię na nasz temat. Jeżeli nauczyciel nas ocenia – a cały system edukacji oparty jest na wystawianiu ocen – krytyk upewni się, żeby wyłapać jakiś szczegół, np. To ostatnie zdanie nie było najlepsze. No i się zaczyna: Tak naprawdę całe to wypracowanie jest do kitu, a pamiętasz, jak w zeszłym roku na matematyce nie znałeś odpowiedzi na jedno pytanie… itd.

Krytyk atakuje też w trudnych sytuacjach życiowych. Pamiętajmy, że rusza do ataku, by bronić nasze wewnętrzne dziecko! Ilekroć bezbronne dziecko jest przerażone czy zaniepokojone – może to być utrata pracy, złe stopnie w szkole czy odejście partnera – krytyk zaczyna automatycznie wypominać, co zrobiliśmy nie tak I CO JEST Z NAMI NIE W PORZĄDKU, co trzeba poprawić. Stale domaga się podnoszenia jakości. Pamiętajmy, że przyczyną jego działań jest panika opuszczonego, bezbronnego, odrzuconego, zalęknionego wewnętrznego dziecka. Tylko ten aspekt nas może doświadczać takiego pierwotnego poczucia porzucenia. Krytyk w ten specyficzny sposób reaguje na ów stan dziecka, chce mu pomóc, desperacko usiłując nas poprawić. Ale – paradoksalnie – powoduje, że czujemy się coraz gorzej.

Ulubione słowa wewnętrznego krytyka

Jednym z najbardziej ulubionych słów krytyka jest: BŁĄD. Z jego punktu widzenia ciągle popełniamy błędy. Krytyk nie rozumie procesu życia: że po akcji następuje reakcja. Twierdzi, że każdy błąd jest BŁĘDEM OSTATECZNYM i nienaprawialnym. Ulubiony czas krytyka to między 2 a 4 rano; jak komputer pamięta wszystko, co się wydarzyło w ciągu dnia, wszystko, co zostało powiedziane, a ta okazja, którą straciłaś, a twoje bezsensowne zachowanie, a te nieprzemyślane słowa… Umie odtworzyć cały dzień jak na filmie, wskazując na wszystko, co było według niego nie tak. A interpretacje krytyka dotyczące snów! Wszystkie rozpoczynają się tak samo: to był zły sen, na pewno zapowiada jakieś nieszczęście. W świecie krytyka wszystko jest albo dobre albo złe i koniecznie chce nas o tym przekonać. Wciąga nas w swój świat błędów i oczekiwań, w świat dualizmu. A jak mu się zdarzy pochwalić sen, to zaraz doda: A czy słyszałaś, jaki Kowalska miała wczoraj sen? To był dużo ciekawszy, głębszy sen od twojego!

Innym ulubionym słowem krytyka jest: SYMPTOM. Nasze najdrobniejsze porażki określi jako symptom, jako patologię. Następne to: PORAŻKA. Ponosisz porażkę, kiedy odejdzie od ciebie partner, kiedy twoje dziecko ma za niskie oceny w szkole, kiedy stracisz pracę, kiedy nie zdasz egzaminu. Przy pomocy tych trzech słów: błąd, symptom, porażka, można bardzo skutecznie kontrolować życie innych ludzi, tak jak krytyk kontroluje nas.

Krytyk zawsze zwraca uwagę na to, co jest z nami nie w po-rządku. Ale to nie wszystko. Ma jeszcze inne ulubione zajęcie: uwielbia porównywać! Zobacz, jaka ona szczupła, kiedy ty taka będziesz? A ten wykład, jaki wspaniały! Ty nigdy nie będziesz umiał tak do ludzi mówić! Ona jest dużo ładniejsza od ciebie. On osiągnął większy sukces, jeździ lepszym samochodem, więcej zarabia, jest skuteczniejszym terapeutą.

Krytyk zna się doskonale na anatomii. Szczególnym miejscem jego popisów jest siłownia: Popatrz tylko na jego bicepsy – ty nigdy takich nie będziesz miał; ona jakie ma jędrne pośladki, nigdy nie uda ci się poprawić swoich. Porównania krytyka mogą dotyczyć wszystkiego: Ona jest taką ciepłą, wyrozumiałą i mądrą matką, a ty nie potrafisz nawet rozmawiać ze swoim synem; jesteś taką egoistką, zobacz, jak ona dba o swoją rodzinę, jak ona elegancko się ubiera – a ty? Popatrz tylko na siebie!

Warto też pamiętać, ze krytyk czyta z nami wszystkie książki i czasopisma, chodzi z nami na wykłady i seminaria, słucha z nami każdej kasety relaksacyjnej i motywacyjnej. Jest więc oczywiście specjalistą od rozwoju osobistego. Po przeczytaniu tego rozdziału stanie się też ekspertem w zakresie wewnętrznego krytyka. Powie ci, że twój krytyk od lat kieruje twoim życiem, że jesteś w związku z tym beznadziejny, bo nie powinieneś był być zdany na jego łaskę tak długo; powie ci, że jesteś głupia, że i do tej pory o tym nie wiedziałaś, przecież powinnaś wiedzieć o wszystkim, albo że ta teoria to kolejna bezsensowna amerykańska bzdura!! Pamiętaj, że ten głos z założenia krytykuje każdy nasz aspekt: fizyczny, emocjonalny, intelektualny, duchowy. Nawet holistyczny – przecież ma szerokie zainteresowania holistyczne. Po prostu wic wszystko o wszystkim!

Mam nadzieję, że pomogłam wam zdobyć pewien dystans do swojego wewnętrznego krytyka. Nie mam też cienia wątpliwości, że aby uwolnić się od tego terrorysty w swoim wnętrzu, potrzebujemy dużej dawki poczucia humoru.

Nie bierz tego głosu od dzisiaj zbyt poważnie!

Z uśmiechem

Ewa Foley